Lesja den 12/1 2007.
Gode Otto Carlsen!
Takk for boka av Vilhelm Grønbech om Spogets Musikk. Emnet interesserer meg som du nok kan skjøna, difor har eg lese henne med stor interesse.
Lat meg fyrst seia at eg trur Vilhelm Grønbbech må vera ein svært språkkunnig mann. Eg er ingen kjennar av dansk språk, men eg får eit inntrykk av han som ordkunstnar med stor sans for vakkert språk.
Når det gjeld den språkmusikk som tittelen ber bod om, er eg ikkje usamd i det syn han ber fram om dette, men det ligg på eit litt anna plan enn det eg har omtala. Hans syn om dette synest å gå langt utanom grensene for berre taletonar og omfatar kroppsspråk og gester, og – om eg ikkje har mistydd han - val av ord og byggjing av setningar. Eg er heller ikkje viss på om han oppfatar bruken av taletonar som så lovbunden som eg gjer.
Hovudsaka er likevel at han har oppdaga musikken i talemålet. Alt i fyrste avsnittet siterer han ein diktar som trur at det han skriv kan syngjast slik at melodien bevæger sig inden for en skala på fire-fem toner. Det stemmer med det eg sjølv har funne fram til, og det Høysgaard hevda alt på midten av syttanhundradtalet.
Han går óg eit steg vidare når han på side 56 seier at Lydens værdi for meningen kan man se, uden at man behøver at søge hjælp hos nogen teori; men da vil man lige så tydeligt iagttage meningens indvirkning på lyden. Med lyd tenkjer – så vidt eg kan skjøna – Grønbech helst på dei lydar som vert symboliserte ved hjelp av bokstavar, men han snertar og innom tonane når han på side 59 seier om orda at hvem som helst kan digte dem op til nye toner efter sin erfaring gennom de sætninger han svøber om dem. Det er eit sentralt emne i det eg skriv om – at både lydar og tonar skaper meiningar i ord, dei gjer det saman, og dei må begge vera til stades for at rett meining skal koma fram. Av det fylgjer at tonebruk i språket ikkje kan vera vilkårleg. Skal eg og den eg talar til skjøna kvarandre, må me leggja det same i både dei lydar og dei tonar me brukar.
Det vil ikkje seia det same som at me ikkje er frie til å forma vår eigen tale! For på minst to måtar er systemet så fantasktisk fint oppbygt at det tillet ei enorm og individuell vinkling av det sagde.
1) Det symmetriske tonesystemet som gjer at me kan tala både med overtonar og undertonar, og at me ved hjelp av tonesprang jamvel kan kombinera dei to.
2) Kjensletoningar som gjera at me kan leggja inn sorg, glede, skepsis og kva det måtte vera i tillegg til dei reine meiningsytringane og meiningsvinklingane.
Men bryta med tonesystemet – den relative taletoneskalaen – kan me ikkje, - det ville vera anarki. Så fantastisk er systemet at eg trur det må vera eit prinsipp for tonebruk i alle menneskespråk, at det med andre ord er genetisk styrd. Men denne genetikken gjeld eit prinsipp, ikkje kva lydar kvart einskild språk vil bruka, eller kor mange tonar det har i sin taleskala.
Lat meg slutta av med eit sitat frå side 174: tale er melodi.
Med helsing!
Jostein Budal. 2665 Lesja.
Viser opslag med etiketten Korrespondancen med Jostein Budal 2006/07. Vis alle opslag
Viser opslag med etiketten Korrespondancen med Jostein Budal 2006/07. Vis alle opslag
Syv punkter fra Jostein Budal i anledning af hans og mine breve før nytår, et held jeg lige nu studerer hans teori i hans bog "Fem Tonar". For svar.
Det her citerede brev indeholder en række pointer som jeg hurtigst vil svare på, men det rigtigste vil vist være at læse lidt mere først i Budals hovedværk
Lesja den 2/1 2007.
Kjære Otto Carlsen!
Takk for dine svarbrev og dine reaksjonar på det eg skreiv! I brev av 29/12 2006 bed du om løyve til offentleggjering på nettsidene dine, og det gjev eg med glede.
Så var det eit par ting eg gjerne vil gjera merksam på:
1.
Du siterer frå eit føredrag som du seier er frå MONS 10 i Bergen. Bergen er feil. Det skal vera Kristiansand. Møtet i Bergen var MONS 11. Der hadde eg óg eit innlegg. Begge innlegga er medtekne på nettsidene mine www.symmetritonespraak.no , under rubrikken "Heimesider om tonar". Ein av dei andre artiklane der er óg inspirert frå MONS 11, det er den som heiter Alle språk er tonespråk.
På desse heimesidene har eg óg offentleggjort ei svensk omsetjing av innlegget frå Kristiansand.
2.
Så ser eg at den norske nemninga tonelag valdar problem. Det gjer det visst óg for svenskane, på svensk vart omgrepet omsett med tonlager. Men så vidt eg kan finna ut, var dansken Høysgaard den som fyrst bruka det. Han tala i 1743 om tonlelav eller tonehold. Om dette alt var kjende uttrykk frå hans tid, veit eg ikkje. Så vidt eg minnest –det er alt ei tid sidan eg hadde boka hans i hende – tala han óg om fem slike lav (på norsk lag). Det ville i så fall stemma godt med dei fem tonelag eg har funne fram til sjølv. På den andre sida greier heller ikkje eg heilt å fylgja hans argumentasjon og próvføring. Eg skjønar difor godt at lingvistar i tida etter han har hatt problem med å skjøna han. Men – som eg tek fram i artikkelen min – har han nokre heilt klåre døme på bruk av tonelav i dansk.
3.
Omgrepet tonelag får deg til å tenkja på toneleie. Det er mogeleg at spesialistar ikkje godtek det eg no skriv, men for meg er toneleie ein medfødd eigenskap. Det syner seg ved at nokre har djupe mannsrøyster andre har ljose barnerøyster, noko som ikkje hindrar at alle kan bruka dei same relative språktonane. Tonelag har derimot med sjølve talespråket å gjera. Individ med ulikt stemmeleie kan med andre ord bruka dei same relative taletonane.
4.
Eg er klår over at ein ved hjelp av vilje og muskelbruk kan endra og tilpassa eit toneleie – når me til dømes skal syngja ein viss song eller spela ei viss rolle på teatret – men sjølve samtalen er ein stor kakofoni.der kvar og ein brukar taletonane slik han er skapt til å skulla gjera det.
5.
Den naturlege tolkinga av eit ord som tonelag, vil endå i dag vera tonar i lag på lag, men lingvistikken av i dag brukar det helst i meininga ordpar. Han talar om våre to tonelag og meiner at to og to ord ord som er like i skrift kan få ulike meiningar ved hjelp av tonar. Det har gjort talordet to for viktig. Det er heile tida tale om to tonar (høgtonen H og lågtonen L) og to aksentar eller "tonelag" (aksent 1 og 2). Dersom talet to er feil –og det har eg funne at det er – kan ein ikkje finna fram til den relative taletoneskala som me treng for å kunna analysera tonebruken i tale.
6.
Heller ikkje nemninga ordpar er nok. Me kan faktisk ha både triplettar, firlingar og femlingar. Eg har gjeve mange døme på at eit og same ordet - eller heller: ordgruppe med same bruk av bokstavar - ved hjelp av melodiar kan skapa minst fem meiningar. Desse melodiane kan difor førast inn som tonemønster for fleirstavingsord og brukast til å klassifisera ord ette kva mønster dei brukar.
7.
Ein annan ting kan eg tenkja meg å kommentera: Sitat: "Ord har bostaver, ikke toner i den logiske diciplin som Aristoteles grundlagde." Dette er sikkert rett, men det må vera for di dei som skapte skriftmålet ikkje visste – eller valde å sjå bort frå – at talemålet har to likeverdige sider: lydsida (bokstavane) og tonesida (som berre unntaksvis vert skriven). Men tonane kan skrivast om dei berre vert systematiserte nok til å kunna plasserast i skala for relative taletonar. Grunnen til me kan endra meiningsinnghaldet i ein setning berre ved å endra tonemønsteret i han, er at me kan stokka om på tonane i han.
Med helsing!
Jostein Budal,
Adresse: 2665 Lesja,
Lesja den 2/1 2007.
Kjære Otto Carlsen!
Takk for dine svarbrev og dine reaksjonar på det eg skreiv! I brev av 29/12 2006 bed du om løyve til offentleggjering på nettsidene dine, og det gjev eg med glede.
Så var det eit par ting eg gjerne vil gjera merksam på:
1.
Du siterer frå eit føredrag som du seier er frå MONS 10 i Bergen. Bergen er feil. Det skal vera Kristiansand. Møtet i Bergen var MONS 11. Der hadde eg óg eit innlegg. Begge innlegga er medtekne på nettsidene mine www.symmetritonespraak.no , under rubrikken "Heimesider om tonar". Ein av dei andre artiklane der er óg inspirert frå MONS 11, det er den som heiter Alle språk er tonespråk.
På desse heimesidene har eg óg offentleggjort ei svensk omsetjing av innlegget frå Kristiansand.
2.
Så ser eg at den norske nemninga tonelag valdar problem. Det gjer det visst óg for svenskane, på svensk vart omgrepet omsett med tonlager. Men så vidt eg kan finna ut, var dansken Høysgaard den som fyrst bruka det. Han tala i 1743 om tonlelav eller tonehold. Om dette alt var kjende uttrykk frå hans tid, veit eg ikkje. Så vidt eg minnest –det er alt ei tid sidan eg hadde boka hans i hende – tala han óg om fem slike lav (på norsk lag). Det ville i så fall stemma godt med dei fem tonelag eg har funne fram til sjølv. På den andre sida greier heller ikkje eg heilt å fylgja hans argumentasjon og próvføring. Eg skjønar difor godt at lingvistar i tida etter han har hatt problem med å skjøna han. Men – som eg tek fram i artikkelen min – har han nokre heilt klåre døme på bruk av tonelav i dansk.
3.
Omgrepet tonelag får deg til å tenkja på toneleie. Det er mogeleg at spesialistar ikkje godtek det eg no skriv, men for meg er toneleie ein medfødd eigenskap. Det syner seg ved at nokre har djupe mannsrøyster andre har ljose barnerøyster, noko som ikkje hindrar at alle kan bruka dei same relative språktonane. Tonelag har derimot med sjølve talespråket å gjera. Individ med ulikt stemmeleie kan med andre ord bruka dei same relative taletonane.
4.
Eg er klår over at ein ved hjelp av vilje og muskelbruk kan endra og tilpassa eit toneleie – når me til dømes skal syngja ein viss song eller spela ei viss rolle på teatret – men sjølve samtalen er ein stor kakofoni.der kvar og ein brukar taletonane slik han er skapt til å skulla gjera det.
5.
Den naturlege tolkinga av eit ord som tonelag, vil endå i dag vera tonar i lag på lag, men lingvistikken av i dag brukar det helst i meininga ordpar. Han talar om våre to tonelag og meiner at to og to ord ord som er like i skrift kan få ulike meiningar ved hjelp av tonar. Det har gjort talordet to for viktig. Det er heile tida tale om to tonar (høgtonen H og lågtonen L) og to aksentar eller "tonelag" (aksent 1 og 2). Dersom talet to er feil –og det har eg funne at det er – kan ein ikkje finna fram til den relative taletoneskala som me treng for å kunna analysera tonebruken i tale.
6.
Heller ikkje nemninga ordpar er nok. Me kan faktisk ha både triplettar, firlingar og femlingar. Eg har gjeve mange døme på at eit og same ordet - eller heller: ordgruppe med same bruk av bokstavar - ved hjelp av melodiar kan skapa minst fem meiningar. Desse melodiane kan difor førast inn som tonemønster for fleirstavingsord og brukast til å klassifisera ord ette kva mønster dei brukar.
7.
Ein annan ting kan eg tenkja meg å kommentera: Sitat: "Ord har bostaver, ikke toner i den logiske diciplin som Aristoteles grundlagde." Dette er sikkert rett, men det må vera for di dei som skapte skriftmålet ikkje visste – eller valde å sjå bort frå – at talemålet har to likeverdige sider: lydsida (bokstavane) og tonesida (som berre unntaksvis vert skriven). Men tonane kan skrivast om dei berre vert systematiserte nok til å kunna plasserast i skala for relative taletonar. Grunnen til me kan endra meiningsinnghaldet i ein setning berre ved å endra tonemønsteret i han, er at me kan stokka om på tonane i han.
Med helsing!
Jostein Budal,
Adresse: 2665 Lesja,
Kære Jostein Budal , Spørgsmål om det mærkelige begreb "tonelag" udfra koncentratet af foredrag af Jostein Budal på MONS 10 konferencen i Bergen.
Jeg forstår det sådan at talen har symmetritoner der ligger i symmetriske lag. -Se nedenstående citat.
(MONS er en norsk sprogkonference), her er et kort referat af Budals indlæg. Og her fremgår det klarere hvad der menes med tonelag, som er et udtryk han brugte i sit brev til mig af 18/12 2006.
Jeg har endnu ikke studeret symmetritone-teorien i bøgerne fra vor norske sprogmand Jostein Budal grundigt. Men jeg har en klar fornemmelse af at tonelag-begrebet kan være et nyttigt udtryk for vor efterstræbelse af smukt sprog ? Jeg tror virkelig at sagen kan have fundet sin løsning og hæfter mig ved at Jostein Budal har lavet en CD. Man må jo ubetinget høre dette. Det er ikke nok at læse det.
Fra konference-referatet citeres: --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
"Budal, Jostein
Tonelag = tonar i lag på lag.
Det relative tonesystemet i tonespråk – å tala i tonenivå. Eg har kome til at ”lag” må vera det norske ordet for ”nivå” (på engelsk ”levels”). Tonespråk brukar eit visst tal ”tonenivå” i si meiningsskaping. Talet på nivå kan variere frå språk til språk, men må ikkje verta for høgt om systemet skal fungera. Kenneth L. Pike seier då óg at fire tonar er det meste som er i bruk. I Afrika er to eller tre tonenivå det vanlege.
Meiningar i norsk er knytte til tonemønster (tonelag), og av slike har me minst fem. Ei provføring for at me brukar minst fem tonemønster – tonemelodiar – i norsk tale, og at sjølve melodiane er dei same frå dialekt til dialekt (jamvel om utforminga av dei kan variera). Ei samanlikining med nokre av Høysgård sine tonedøme for dansk frå 1743, som gjev eit sterkt inntrykk av at dansk óg må vera eit tonespråk av same slag som vårt eige (at dansk, norsk og svensk difor eigenleg må vera dialektar av same språk).
”Meining” som eit sentralt omgrep når taletonar skal drøftast. Tonegransking som ser bort frå omgrepet ”meining” heng i lause lufta. I Noreg vert omgrepet ofte skifta ut med ”leksikalsk”, men det får ikkje med seg korleis tonemønster kan ha fleire tonemåtar utan at mønsteret av den grunn kan blandast saman med andre mønster. Det skjer i setningssamanhang og skaper meiningsnyanseringar som óg er leksikalske - for di dei kan systematiserast.
Læra taletonar ”på ein to tre”, og på ”ein to-tre” måtar”. Nokre døme på korleis stavingane er byggjesteinane i mønster, og at toneombyggjing alltid fører med seg meiningsendring."
(MONS er en norsk sprogkonference), her er et kort referat af Budals indlæg. Og her fremgår det klarere hvad der menes med tonelag, som er et udtryk han brugte i sit brev til mig af 18/12 2006.
Jeg har endnu ikke studeret symmetritone-teorien i bøgerne fra vor norske sprogmand Jostein Budal grundigt. Men jeg har en klar fornemmelse af at tonelag-begrebet kan være et nyttigt udtryk for vor efterstræbelse af smukt sprog ? Jeg tror virkelig at sagen kan have fundet sin løsning og hæfter mig ved at Jostein Budal har lavet en CD. Man må jo ubetinget høre dette. Det er ikke nok at læse det.
Fra konference-referatet citeres: --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
"Budal, Jostein
Tonelag = tonar i lag på lag.
Det relative tonesystemet i tonespråk – å tala i tonenivå. Eg har kome til at ”lag” må vera det norske ordet for ”nivå” (på engelsk ”levels”). Tonespråk brukar eit visst tal ”tonenivå” i si meiningsskaping. Talet på nivå kan variere frå språk til språk, men må ikkje verta for høgt om systemet skal fungera. Kenneth L. Pike seier då óg at fire tonar er det meste som er i bruk. I Afrika er to eller tre tonenivå det vanlege.
Meiningar i norsk er knytte til tonemønster (tonelag), og av slike har me minst fem. Ei provføring for at me brukar minst fem tonemønster – tonemelodiar – i norsk tale, og at sjølve melodiane er dei same frå dialekt til dialekt (jamvel om utforminga av dei kan variera). Ei samanlikining med nokre av Høysgård sine tonedøme for dansk frå 1743, som gjev eit sterkt inntrykk av at dansk óg må vera eit tonespråk av same slag som vårt eige (at dansk, norsk og svensk difor eigenleg må vera dialektar av same språk).
”Meining” som eit sentralt omgrep når taletonar skal drøftast. Tonegransking som ser bort frå omgrepet ”meining” heng i lause lufta. I Noreg vert omgrepet ofte skifta ut med ”leksikalsk”, men det får ikkje med seg korleis tonemønster kan ha fleire tonemåtar utan at mønsteret av den grunn kan blandast saman med andre mønster. Det skjer i setningssamanhang og skaper meiningsnyanseringar som óg er leksikalske - for di dei kan systematiserast.
Læra taletonar ”på ein to tre”, og på ”ein to-tre” måtar”. Nokre døme på korleis stavingane er byggjesteinane i mønster, og at toneombyggjing alltid fører med seg meiningsendring."
Svar fra Jostein Budal i Norge
Lesja den 18/12 2006.
Otto Carlsen!
Eg har fått brevet ditt av 15/12 2006. I det nemner du at du óg har sendt meg eitt dagen før, altså den 14/12. Det har eg ikkje fått. Det er mogeleg at eg kan ha kome i skade for å sletta det. I så fall bed eg om orsaking.
Du sender meg óg opplysningar om nettsidene dine, og det takkar eg for. Vidare set eg sjølvsagt stor pris på at andre har opplyst deg om det eg har skrive om talemål. Det gjer du óg ser eg. Eg har sett litt på sidene dine og har nokre merknader:
- Til post 1: Innleiinga di er interessant, ikkje minst det du skriv om at Grønbech hevdar at talemelodien bærer meningen frem. Det er hovudsaka i det eg sjølv skriv. For nokre hundreår sidan har andre danskar – Høysgaard til dømes – skrive om same sak. Det var vel då ordet tonelag vart skapt: tonar i lag på lag.
- Så seier du at eg ikkje fyrst og fremst skriv med smukt sprog for øje. Det kan nok vera rett, på den andre sida må óg smukt spog respektera lovene for samanhangen mellom tonar og meining. Det let seg ikkje gjera å læra vakkert talemål ved å bryta desse lovene. Men det er ikkje tale om en tabt melodi. Telemelodien lever vidare som han alltid har gjort, og i hovudsak brukar nordmenn, svenskar og danskar han på same måten. Det eg har gjort er å freista å finna fram til systematikken i det heile.
- Til post 3: Sitat: ”Ifølge den klassiske logik er melodi og tone imidlertid uden betydning for meningen- - .” I dette tek den klassiske logikken feil. Dei mange ordpar (to ord som i skriftbilete eller i bruk av språklydar er like, men som ved hjelp av tonar eller melodi kan få fram to meiningar) próvar dette.
- Nytt sitat: ”-vi kan ikke ligefrem bevise at melodien i sproget spiller anden rolle end den æstetiske i dag.” Jau, dette kan próvast! Heile arbeidet mitt går ut på å gjera det. Eg legg fram døme på døme som syner samanhangen mellom tonar og meining. Rett nok er den drøftinga omfatande, men ikkje for omfattende. Har me fyrst funne fram til den toneskalaen som språket brukar, går det greitt.
- Nytt sitat: ”Men melodien i talen, der stammede fra sangen, hvor blev den af?” Eg vil helst meina at det er motsett, at det er melodien i talen som har vore mønster for melodien i song.
- Til post 4: Sitat: ”Hvorfor vælger du dit ”tonefald” med omhu når du taler?Hvorfor ejer en god snak sin egen harmoni?” Svar: For di språket er så fantastisk oppbygt at det har tonar både for leksikalsk meining og for intonasjon (som eg definerer som evna til å leggja kjensler som sorg, glede, irritasjon osb. - + personleg vinkling - inn i talen). Me har i alt tonar på fire plan i talen: 1) Leksikalsk tonebruk, 2) Intonasjonsbruk. 3) Skilja dialektar frå kvarandre ved hjelp av tonar. 4) Individuell klang i talen som gjer at me alltid veit kven me talar med. Og desse fire plana arbeider saman utan problem.
- Nytt sitat: ”Hvorfor er en god sang i det hele taget ”født” med melodi?” Svar: For di han har ein melodi som nærmar ein talemelodi som slår på visse strenger som grip oss. Det - + valet av dei rette ord – gjer utslaget.
- Til post 10: Sitat: ”- - -i logikken findes særskilte ord uten toner. Men ikke i talen. De har alle ord toner og alle toner ord.” Dei siste to setningane i sitatet er eg heilt samd i. Men eg finn det ikkje logisk at logikken kan seia at serskilde ord kan vera utan tonar. For at ord i det heile skal kunna høyrast, må dei ha tone.
- Men elles er denne læra om at stavingar og ord kan vera utan tonar – eller at dei kan hopa seg opp, vera flytande og liknande – er nokså utbreidd i moderne skandinavisk lingvistikk. Dette finn eg ikkje logisk.
- Nytt sitat: ”- - -i februar 2006 troede vi at takten var afgørende, og efter læsningen af Vilhelm Grønbech’s ””sprogets Musikk (1943) ændrede vi denne antagelse at det var melodien der var afgørende (for smukt sprog).” Dersom det med takt her vert tenkt på det som i lingvistikken ofte verta tala om som trykkets plassering – atså trykk – er eg heilt samd i at tonar må vurderast for seg, trykk for seg, og meining er knytt til tonane. Ei samanblanding av dei to faktorane fører ikkje fram.
Eg ser at du legg stor vekt på å skilja mellom gehør og logikk. Til det vil eg gjerne leggja til at sidan alle, store som små, kloke som dumme, brukar språktonane rett – også dei som seier om seg sjølve at dei ikkje har gehør – vil eg tru at denne form for gehør er medfødd for oss alle. Den grammatikalske logikken som får oss til å konstruera setningane våre rett, er óg til stades hjå alle innfødde.
Sidan boka mi ”Fem tonar” er vanskeleg å få tak i, skal eg senda deg eit eksemplar.
Med helsing!
Jostein Budal.
DS. Sjå óg nettsidene mine http://www.symmetritonespraak.no/ .
Otto Carlsen!
Eg har fått brevet ditt av 15/12 2006. I det nemner du at du óg har sendt meg eitt dagen før, altså den 14/12. Det har eg ikkje fått. Det er mogeleg at eg kan ha kome i skade for å sletta det. I så fall bed eg om orsaking.
Du sender meg óg opplysningar om nettsidene dine, og det takkar eg for. Vidare set eg sjølvsagt stor pris på at andre har opplyst deg om det eg har skrive om talemål. Det gjer du óg ser eg. Eg har sett litt på sidene dine og har nokre merknader:
- Til post 1: Innleiinga di er interessant, ikkje minst det du skriv om at Grønbech hevdar at talemelodien bærer meningen frem. Det er hovudsaka i det eg sjølv skriv. For nokre hundreår sidan har andre danskar – Høysgaard til dømes – skrive om same sak. Det var vel då ordet tonelag vart skapt: tonar i lag på lag.
- Så seier du at eg ikkje fyrst og fremst skriv med smukt sprog for øje. Det kan nok vera rett, på den andre sida må óg smukt spog respektera lovene for samanhangen mellom tonar og meining. Det let seg ikkje gjera å læra vakkert talemål ved å bryta desse lovene. Men det er ikkje tale om en tabt melodi. Telemelodien lever vidare som han alltid har gjort, og i hovudsak brukar nordmenn, svenskar og danskar han på same måten. Det eg har gjort er å freista å finna fram til systematikken i det heile.
- Til post 3: Sitat: ”Ifølge den klassiske logik er melodi og tone imidlertid uden betydning for meningen- - .” I dette tek den klassiske logikken feil. Dei mange ordpar (to ord som i skriftbilete eller i bruk av språklydar er like, men som ved hjelp av tonar eller melodi kan få fram to meiningar) próvar dette.
- Nytt sitat: ”-vi kan ikke ligefrem bevise at melodien i sproget spiller anden rolle end den æstetiske i dag.” Jau, dette kan próvast! Heile arbeidet mitt går ut på å gjera det. Eg legg fram døme på døme som syner samanhangen mellom tonar og meining. Rett nok er den drøftinga omfatande, men ikkje for omfattende. Har me fyrst funne fram til den toneskalaen som språket brukar, går det greitt.
- Nytt sitat: ”Men melodien i talen, der stammede fra sangen, hvor blev den af?” Eg vil helst meina at det er motsett, at det er melodien i talen som har vore mønster for melodien i song.
- Til post 4: Sitat: ”Hvorfor vælger du dit ”tonefald” med omhu når du taler?Hvorfor ejer en god snak sin egen harmoni?” Svar: For di språket er så fantastisk oppbygt at det har tonar både for leksikalsk meining og for intonasjon (som eg definerer som evna til å leggja kjensler som sorg, glede, irritasjon osb. - + personleg vinkling - inn i talen). Me har i alt tonar på fire plan i talen: 1) Leksikalsk tonebruk, 2) Intonasjonsbruk. 3) Skilja dialektar frå kvarandre ved hjelp av tonar. 4) Individuell klang i talen som gjer at me alltid veit kven me talar med. Og desse fire plana arbeider saman utan problem.
- Nytt sitat: ”Hvorfor er en god sang i det hele taget ”født” med melodi?” Svar: For di han har ein melodi som nærmar ein talemelodi som slår på visse strenger som grip oss. Det - + valet av dei rette ord – gjer utslaget.
- Til post 10: Sitat: ”- - -i logikken findes særskilte ord uten toner. Men ikke i talen. De har alle ord toner og alle toner ord.” Dei siste to setningane i sitatet er eg heilt samd i. Men eg finn det ikkje logisk at logikken kan seia at serskilde ord kan vera utan tonar. For at ord i det heile skal kunna høyrast, må dei ha tone.
- Men elles er denne læra om at stavingar og ord kan vera utan tonar – eller at dei kan hopa seg opp, vera flytande og liknande – er nokså utbreidd i moderne skandinavisk lingvistikk. Dette finn eg ikkje logisk.
- Nytt sitat: ”- - -i februar 2006 troede vi at takten var afgørende, og efter læsningen af Vilhelm Grønbech’s ””sprogets Musikk (1943) ændrede vi denne antagelse at det var melodien der var afgørende (for smukt sprog).” Dersom det med takt her vert tenkt på det som i lingvistikken ofte verta tala om som trykkets plassering – atså trykk – er eg heilt samd i at tonar må vurderast for seg, trykk for seg, og meining er knytt til tonane. Ei samanblanding av dei to faktorane fører ikkje fram.
Eg ser at du legg stor vekt på å skilja mellom gehør og logikk. Til det vil eg gjerne leggja til at sidan alle, store som små, kloke som dumme, brukar språktonane rett – også dei som seier om seg sjølve at dei ikkje har gehør – vil eg tru at denne form for gehør er medfødd for oss alle. Den grammatikalske logikken som får oss til å konstruera setningane våre rett, er óg til stades hjå alle innfødde.
Sidan boka mi ”Fem tonar” er vanskeleg å få tak i, skal eg senda deg eit eksemplar.
Med helsing!
Jostein Budal.
DS. Sjå óg nettsidene mine http://www.symmetritonespraak.no/ .
Abonner på:
Opslag (Atom)