(MONS er en norsk sprogkonference), her er et kort referat af Budals indlæg. Og her fremgår det klarere hvad der menes med tonelag, som er et udtryk han brugte i sit brev til mig af 18/12 2006.
Jeg har endnu ikke studeret symmetritone-teorien i bøgerne fra vor norske sprogmand Jostein Budal grundigt. Men jeg har en klar fornemmelse af at tonelag-begrebet kan være et nyttigt udtryk for vor efterstræbelse af smukt sprog ? Jeg tror virkelig at sagen kan have fundet sin løsning og hæfter mig ved at Jostein Budal har lavet en CD. Man må jo ubetinget høre dette. Det er ikke nok at læse det.
Fra konference-referatet citeres: --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
"Budal, Jostein
Tonelag = tonar i lag på lag.
Det relative tonesystemet i tonespråk – å tala i tonenivå. Eg har kome til at ”lag” må vera det norske ordet for ”nivå” (på engelsk ”levels”). Tonespråk brukar eit visst tal ”tonenivå” i si meiningsskaping. Talet på nivå kan variere frå språk til språk, men må ikkje verta for høgt om systemet skal fungera. Kenneth L. Pike seier då óg at fire tonar er det meste som er i bruk. I Afrika er to eller tre tonenivå det vanlege.
Meiningar i norsk er knytte til tonemønster (tonelag), og av slike har me minst fem. Ei provføring for at me brukar minst fem tonemønster – tonemelodiar – i norsk tale, og at sjølve melodiane er dei same frå dialekt til dialekt (jamvel om utforminga av dei kan variera). Ei samanlikining med nokre av Høysgård sine tonedøme for dansk frå 1743, som gjev eit sterkt inntrykk av at dansk óg må vera eit tonespråk av same slag som vårt eige (at dansk, norsk og svensk difor eigenleg må vera dialektar av same språk).
”Meining” som eit sentralt omgrep når taletonar skal drøftast. Tonegransking som ser bort frå omgrepet ”meining” heng i lause lufta. I Noreg vert omgrepet ofte skifta ut med ”leksikalsk”, men det får ikkje med seg korleis tonemønster kan ha fleire tonemåtar utan at mønsteret av den grunn kan blandast saman med andre mønster. Det skjer i setningssamanhang og skaper meiningsnyanseringar som óg er leksikalske - for di dei kan systematiserast.
Læra taletonar ”på ein to tre”, og på ”ein to-tre” måtar”. Nokre døme på korleis stavingane er byggjesteinane i mønster, og at toneombyggjing alltid fører med seg meiningsendring."
